ALTAN ONAT ESOGU - Tornalamada Takim Malzemeleri

TAKIM MALZEMELERİ

Takım çelikleri

Sertliklerini sertleştirme yoluyla kazanan takım çelikleri,kendi içinde karbon çelikleri, az alaşımlı çelikler ve hız çelikleri olmak üzere üç ana gruba ayrılırlar ;

Karbon takım çelikleri :

En eski takım malzemelerinden olan karbon takım çeliklerinden imal edilen takımlar,karbon miktarı %0.6 ile %1.4 arasında olan ve artık günümüzde sanayileşmiş ülkelerde hemen hemen hiç kullanılmayan takımlardır. Küçük kapasiteli fırınlarda eritilen ve vakum kokil döküm ile imal edilen karbon takım çelikleri sertliklerini suda soğutma ile kazanırlar.

Az alaşımlı takım çelikleri :

Kesme özelliklerinin iyileştirmek için,karbon takım çeliklerine az miktarda krom (Cr),vanadyum (V),tungsten (W),molibden (Mo),manganez (Mn) gibi alaşımların katılmasıyla oluşturulurlar. Alaşım elementlerine göre bu çelikler sertliklerini yağda ve havada soğutma ile kazanırlar.

Az alaşımlı takım çelikleri,sanayileşmiş ülkelerde ancak çok özel durumlarda kullanılırlar.

Hız çelikleri :

Hız çelikleri ,yüksek alaşımlı çelikler olup içerisinde (%1.2 ... %1.9) wolfram (W) ve %4 krom (Cr) içerirler. Bu çelikler; %C=0.6–1.6; %Co=2–14; %Cr=4; %Mo=0.7–10; %V=1.4–5; %W=1.2–19 alaşım özelliğine sahiptir ve çelik için kesme hızları v=30-40 ^m/_dak arasındadır. HSS veya SS çelikleri ile simgelenen hız çelikleri yüksek kesme hızları sebebiyle tercih edilmektedirler. Tablo 6.1’de DIN normlarına göre hız çeliklerinin simgelenmesini göstermektedir.

Tablo 6.1 DIN normlarına göre hız çeliklerinin simgelenmesini
DIN Standartlarına Göre Malzeme No’su	Simge	Simgenin Açıklanması
3202	S 12-1- 4-5	S – Hız Çeliği Rakamlar yüzde olarak sırasıyla; W,Mo, V,Co alaşım miktarlarını göstermek-tedir.
3207	S 10- 4-3-10
3243	S 6-5-2-5
3255	S 18-1-2-5
3257	S 18-1-2-15
3265	S 18-1-2-10
3302	S 12-1- 4
3316	S 9-1-2
3318	S 12-1-2
3343	S 6-5-2
3346	S 2-9-1
3357	S18-0-2

Tornalama işleminde kullanılan hız çelikleri işlemlere göre şöyledir:

Kullanım Amacı :	Genel	İnce Talaş	Kaba Talaş	Ağır Kesme
Simge :	S 10- 4-3-10	S 12-1- 4	S 12-1- 4-5 S 18-1-2-5	S 18-1-2-10 S 18-1-2-15

Takım çeliklerinin Amerikan AISI ve SAE standartlarına göre sınıflandırılması ve simgelenmesi aşağıdaki tabloda verilmiştir :

Amerikan AISI ve SAE standartlarına göre sınıflandırılması ve simgelenmesi
Sınıflandırma		Simge
Suda sertleşen takım çelikleri		W
Darbeye dayanıklı takım çelikleri		S
Yağda sertleşen takım çelikleri		O
Havada sertleşen takım çelikleri		A
Yüksek karbonlu yüksek kromlu soğuk işlenmiş takım çelikleri		D
Sıcak işlenmiş takım çelikleri(H)	· Kromlu sıcak işlenmiş	H11’den H16’ya kadar
	· Tungstenli sıcak işlenmiş	H20’den H26’ya kadar
	· Molibdenli sıcak işlenmiş	H41’den H43’e kadar
Hız çelikleri	· Tungstenli hız çelikleri	T
	· Molibdenli hız çelikleri	M
Az alaşımlı özel amaçlı takım çelikleri		L
Karbonlu-tungstenli takım çelikleri		F
Az karbonlu kalıp çelikleri		P

Demir Olmayan Metalik Alaşımlar

Stellit olarak da bilinen bu malzemeler,tungsten,krom ve kobalt alaşımlarından meydana gelirler. Aşınmaya karşı dayanıklı ve çalışma sıcaklığı 800˚C olan bu malzemeler dökme ve taşlama yoluyla işlenebilirler.

Sinterlenmiş Karbürler

Sert metal olarak da adlandırılan sinterlenmiş karbürler,bağlayıcı malzemeleri kobalt (Co) olan; tungsten (WC),titan (TiC) ve tantal (TaC) karbürlerinden sinterleme yoluyla elde edilirler. Sert metallerin kesme hızları çelik için v=80-300 ^m/_dak arasındadır.

Bu takımlar çok sert,yüksek sıcaklığa ve aşınmaya karşı dayanıklı ve yüksek kesme hızlarına sahip olduklarından günümüzde oldukça sık kullanılmaktadır.

ISO normlarına göre sinterlenmiş karbürler,üç ana gruba ayrılırlar ve bu gruplar birer renkle temsil edilirler: P-mavi,sürekli talaş; M-sarı,karışık malzemeler; K-kırmızı,kesik talaşlı malzemeler.

ISO normlarına göre sinterlenmiş karbürlerin sınıflandırılması
Kullanma Alanı	Çalışma Tarzı	Simge	Özellikleri
Uzun talaşlı malzemeler Örneğin: Çelik,dökme çelik,uzun talaşlı temper döküm	Hassas talaş kaldırma; v yüksek,s düşük; mümkün olduğu kadar titreşimsiz	P 01.2	Simgelemedeki rakamlar küçüldükçe aşınma mukavemeti artar,tokluk azalır.
		P 01.3
		P 01.4
		P 05
	Tornalama,Frezeleme ; v yüksek,s düşük ile orta	P 10
	Tornalama,Frezeleme ; v orta,s orta ; planyalamada s küçük	P 20
	Tornalama,Frezeleme Planyalama; v orta ile alçak,s orta ile yüksek	P 30
	Tornalama,Planyalama,Dikey planyalama,Frezeleme,otomat işleri	P 40
		P 50
Uzun ve kısa talaşlı malzemeler ; Çelik,dökme çelik,manganlı çelikler,alaşımlı dökme demir,paslanmaz östenitik dökme demir,otomat çelikleri	Tornalama ; v orta ile yüksek,s orta ile küçük	M 10	Simgelemedeki rakamlar küçüldükçe aşınma mukavemeti artar,tokluk azalır.
	Tornalama,Frezeleme ; v orta,s orta	M 20
	Tornalama,Frezeleme Planyalama; v orta,s orta ile yüksek	M 30
	Tornalama,Form tornalama,Kesme,özellikle otomat işlemler	M 40
Kısa talaşlı malzemeler ; Dökme demir,kokil dökme demir,sertleştirilmiş çelik,demir olmayan metaller,plastikler	Hassas işlemler	K 01	Simgelemedeki rakamlar küçüldükçe aşınma mukavemeti artar,tokluk azalır.
	Hassas işlemler	K 05
	Tornalama,Delme,Havşa başı açma,Raybalama,Frezeleme,Broşlama,Raspalama	K 10
		K 20
	Tornalama,Planyalama,Dikey planyalama,Frezeleme gibi işlere uygun olmayan işleme koşulları(sert kabuklu dökmeler,sertliği değişken malzemeler )	K 30
	K30’daki gibi,büyük talaş açısı,uygun olmayan işleme koşulları	K 40

Seramikler

Seramikler,ana malzemesi alüminyum oksidi olan ve sinterlenme yoluyla imal edilen malzemelerdir. İçerdiği malzemeden dolayı çok yüksek sertliğe sahiptirler ve bu nedenle yüksek kesme hızlarında,ince veya çok ince talaş kaldırma işlemlerinde kullanılırlar. Çelikler ve dökme demirlerde kaba talaş için v=100-300 ^m/_dak; ince talaş için v=200-1000 ^m/_dak arasındadır.

Bu takımlarla iyi sonuçlar alabilmek için tezgah-tutturma düzeneği,takım-parça sisteminin çok yüksek rijidliğe sahip olması gerekir.

Elmaslar

En sert malzeme olan elmaslar sıcaklığa ve aşınmaya karşı çok dayanıklı olmasından dolayı çok kırılganlardır. Tornalama işleminde çok kullanılmayan bir takım malzemesidir.