TORNALAMA TEZGAHLARINA GENEL BAKIŞ

Gövde

Bir tornanın gövdesi şekilde görüldüğü gibi, döküm iki ayak üzerine oturtulan, sifero dökümden yapılmış, iç kısmı kaburgalı olan prizmatik bir blok şek­lindedir. Gövde, tornanın iş mili hız kutusunu, arabasını, ana ve talaş millerini ve bu millerin hız kutularını taşır. Gövdenin yapılış şekli tornanın hassasiyeti bakımından çok önemlidir. Çünkü gövde işlenip montaj edildikten sonra herhangi bir nedenle çar­pılırsa, tornanın hassasiyeti bozulur, hatla çalışması bile zorlaşabilir.

Torna gövdesi, kasa şeklinde ve kalın ola­rak dökülmüş ayaklar üzerine oturtulur. Ayakla­rın hem geniş bir alana oturması hem de kalın olması, çalışma sırasında meydana gelecek bü­tün titreşimleri ve dış kuvvetleri önler.

İş Mili Hız Kutusu

Şekilde görüldüğü gibi, iş mili hız kutusu, içinden iş mili geçen ve içinde, iş milinin devir sayılarının ayarlandığı dişliler bulunan dik dörl-gen prizma şeklinde bir kısımdır. Bu kısma "iş mili hız kutusu" denmesi torna aynasının bağlandığı milin bu kutunun içinden geçmesinden ileri gelir. Şekilde bir iş mili hız kutusu­nun içindeki elemanlar görülmekte­dir. Şekil dikkatle incelenirse, iş mili devir sayılarının burada bulunan diş­lilerle ayarlandığı anlaşılacaktır.

İş milinin içi, uzun par­çalan bağlayabilmek için boy­dan boya delik yapılmıştır. Tornalarda iş milinin delik öl­çüsü de önemlidir. Delik çapı büyük olursa tornanın kapa­sitesi de büyük demektir. İş milinde torna aynasının bağ­landığı başlık kısmı mors ko­niği yapılmıştır. Bu kısma sa­bit punta takılarak iki punta arasında tornalama yapılır. Üniversal tornalarda iş mili iki tarafından bilyeli yataklar­la yataklamr. Hassas yapılmış Üniversal tornalarda iş mili sürtünmeli yataklarla yatak-lanmıştır. Şekilde bir Üniversal tornanın iş milinin yataklanma şekilleri görülmektedir. Şekil 1de normal bir tornanın iş milinin yataklanması, şekil 2'de ise daha güçlü bir tornanın iş milinin ya­taklanma şekli görülmektedir. Her iki yataklama şekli birbiri ile karşılaştınlırsa, güçlü tornaların iş milleri daha çok zorlanacağı için orta kısmından da yataklandığı görüle­cektir.

Araba

Tornanın arabası şekilde görül­düğü gibi, üzerinde torna kaleminin bu­lunduğu suportları taşıyan, talaş mili ve ana mili ile kendi içinde bulunan dişliler yardımıyla iş ekseni boyunca sağa ve so­la doğru ilerleme hareketi yapan önemli bir kısımdır.

Araba gövdenin kayıtlan üzerinde hareket eder. Kayıtlar sertleştirilmiş ve taşlanmış (veya raspalanmış) olduğu için sürtünen yüzeyler arasında önemli bir aşınma olmaz. Zaten kayıtlar hergün yağlandığından sürtünen yüzeyler arasında her an bir yağ filmi var demektir. Yağ filmi hem aşınmayı önler hem de sürtün­meyi azaltır. Bu yüzden arabanın kayıtlar üzerinde hareket etmesini kolaylaştırır.

Araba el tekeri ile haraket ederek kalemi işe yaklaştırır. İş eksenine dikey hare­ket eden sııportla kalem kesme konumuna getirilir. Arabanın otomatik hareketleri ta­laş miline bağlı dişli ile ve dışardaki kumanda kolu ile sağlanır. Vida açarken araba­nın ilerlemesi ana mili makasının ana miline kavratılması ile sağlanır.

naya bağlanan bir işi ekseninde destekleye­rek iki punta arasında işlenmesi için yapıl­mıştır. Gezer punta, işin boyuna göre tornanın kayıtları üzerinde komple olarak ileri geri çekildiğinden buna "gezer punta" denilmiştir.

Gezer Punta

Gezer punta, tornalanmak üzere ay­

Gezer punta, kayıtlar üzerinde elle iti­lerek istenen yere getirilir. İşin boyuna göre her ayarlanışında sıkma somunu ile kayıt­lara sabitleştirilir. İşin iki punta arasında sıkılması el tekeri ile yapılır. İş parçası ay­na punta arasında veya iki punta arasında

yeteri kadar sıkıldıktan sonra gezer puntanın mili. sabitleştirme kolu ile bulunduğu konumda sabitleştirilir.

Punta milinin içi mors koniği olarak yapılmıştır. Punta miline takılacak olan dö­ner punta, mandren ve konik saplı matkaplar bu mors koniği sayesinde tam iş mili ekseninde bağlanmış olur.

Gezer puntanın ekseni hem yatay konumda hem de dikey konumda iş mili ekse-nindedir. Herhangi bir sebepten dolayı punta ekseninin sapması, tornalanacak işlerin bozulmasına sebep olur. Bu yüzden zaman zaman kontrol malafası ve bir komparatör-le punta ekseninin kaçık olup olmadığını kontrol etmek gerekir. Bilhassa punta kaydı­rılarak konik tornalama işlemi yapıldığı hallerde, işlem bittikten sonra, punta ekseni kontrol malafası ile sıfırlanmalıdır.

Ana Milinin ve Talaş Milinin Görevleri

üniversal tornada ana mili denilen bir vi­dalı mil ile üzerinde kama kanalı olan bir talaş mili vardır. Ana mili sadece vida açar­ken kullanılır, talaş mili de işin otomatik olarak tornalanmasını sağlar. Makas denilen kavrama, arabanın üzerindeki bir kol ile ana miline kavratılarak arabayı yürütmeye yarar. Arabanın hareketi açılacak vidanın adımına eşittir. Örneğin, açılan vidanın adı­mı 2 mm ise işin bir devrinde araba 2 mm ilerleme yapar. Talaş mili de arabayı, işin bir devrinde talaş kalınlığı kadar yürütür. Kalemin ilerlemesi (aynı zamanda arabanın ilerlemesi) işin malzemesine ve yüzey kalitesine göre saptanır. Bunun için genel olarak tablolardaki değerler seçilir.

Bütün tornaların ana milleri trapez vidadır. Makas kavradığı zaman vida dişleri ile makas dişleri arasında hiç bir boşluk kalmaz. Şayet ikisi arasında bir boşluk olur­sa bu boşluk açılan vidaya yansır ve vidanın dişleri bozulur. Bu yüzden bütün torna­ların ana milleri trapez biçimli vida yapılır.

Ayna

Tornalarda işlenecek iş parçaları bir tarafından torna aynasına bağlanır,diğer ucundan da punta ile desteklenir. Torna aynası, tornanın kendi üzerinde bulunan bir elektrik motorundan kayış kasnak ve dişliler vasıtasıyla dönme hareketi alır. İş dönerken, torna kaleminin işe bir miktar dalması ve iş ekseni boyunca ilerlemesi ile tornalama meydana gelir.

Ana Mili ve Talaş Mili Hız Kutusu

 

ana mili ve talaş mili hız kutusu, ana miline ve talaş miline verilmesi gereken devirleri ayarlamaya yarar. Hız kutusu üzerindeki kuınanda-'kolları ile açılacak vidanın adımına uygun bir devir ana miline, normal tornalama yapılırken de şartlara uygun bir devir, talaş miline verilir. Bu değerler bu kutunun üzerindeki tablodan seçilir.