Torna Tezgah ÇeşitleriÖnceki bölümde üniversal torna tezgahının kısımlarını tanımıştık. Bu bölümde ise torna tezgahlarının sınıflandırmasını yapıp, çeşitlerinden bahsedeceğiz.
ÜNİVERSAL TORNA TEZGAHI
Bu tezgahların diğer bir adı da “Paralel Torna Tezgahı” dır. Bu ismin verilmesinin sebebi, kalemin esas hareketinin, parça eksenine paralel olmasıdır. Üniversal torna tezgahı, belli bir özel işleme amacı için değil de, genel kullanım amaçlı tasarlanmış tezgahlardır. Prodüktif olmayan zamanların fazla olmasından dolayı seri üretimde kullanılmazlar.
REVOLVER TORNA TEZGAHLARI
Bu torna tezgahlarının üniversal tornalardan başlıca farkı, revolver, dönebilir bir takım taşıyıcıya sahip olmasıdır. Bu döner takım taşıyıcı genellikle altı köşelidir ve her köşesi üzerinde özel bir takım tutturma düzeneği sayesinde ayrı işlemler için kullanılacak takımlar tutturulur. Buradaki amaç, gerekli takımları revolver başlığı üzerinde hazır bulundurarak, takım veya tezgah değiştirme gibi prodüktif olmayan zamanları minimuma indirmek, böylece işleme zamanını, dolayısıyla parça maliyetini azaltmaktır.
Revolver kafadan başka, üniversal tornadan bir başka farkı ise, üniversal tornalardaki plan kızağının yerini tutan, iki plan kızağı bulunması ve bu kızakların üzerinde birkaç taraflı ve karşılıklı iki kalem taşıyıcının bulunmasıdır.
Bu tezgahlarda parça üzerinde birçok işlemin yapılmasından dolayı devir sayısı aralığı büyüktür, basit ve karışık şekilli parçaların küçük, orta ve büyük adetler şeklinde işlenmesine uygundur.
OTOMATİK TORNA TEZGAHLARI
Otomatik torna tezgahları küçük iş parçalarının, özellikle çubuk malzemelerinin seri imalatında kullanılırlar. Bu tezgahlarda parçanın bağlanması, takım değiştirilmesi gibi üretken olmayan hareketlerin zamanlar, el yerine otomatik olarak yapılmasından dolayı, revolver torna tezgahlarına göre daha kısadır.
Bu tezgahlar parça çapı iş mili deliğinin çapı ile belirlendiğinden, iş mili devir sayısı kademelerinin fazla olması gerekmemektedir.
Otomatik tornalarda kumanda sıralaması şöyledir;
a) Pensin açılması,
b) Çubuğun ilerlemesi,
c) Pensin çubuğu sıkıştırıp sabitlemesi,
d) İş milinin dönmeye başlaması ve devir sayısının işleme durumuna göre değişmesi,
e) Kafanın (veya iş mili grubunun) ilerlemesi,
f) Kafanın , takım sırasına göre geri çekilip dönmesi ve ilerlemesi,
g) Plan kızak takımlarının geri çekilmeleri ve ilerlemeleri
Otomatik torna tipleri öncelikle işi mili sayısına göre;
· Tek iş milli tezgahlar,
· Çok iş milli tezgahlar; olmak üzere ikiye ayrılabilir.
Çok iş milli tezgahlarda ise birkaç çubuk aynı anda işlenir. Her mil üzerine başka bir çubuk takılır ve her takım belli bir işlemi aynı anda önündeki iş miline bağlı çubuk üzerine yapar. Böylece tezgah kapasitesi birkaç kat arttırılmış olur.
Tek İş Milli Otomatik Torna Tezgahları
Tek iş milli tezgahlarda bir çubuk malzeme, işlemlere göre çeşitli takımlarla işlenir. Tek işi milli otomatik torna tezgahları başlıca iki ana gruba ayrılır;
· Tek kam milli otomatik tornalar,
· Yardımcı kam milli otomatik tornalar.
Tek Kam Milli Otomatik Torna Tezgahları
Otomatik torna tezgahlarında gerek işleme hareketleri gibi prodüktif hareketler, gerekse parçanın bağlanması, takım değiştirme, kızakların geri çekilip yanaşması gibi prodüktif olmayan bütün hareketler özel şekiller verilmiş dönen kamlar ve bunların kumanda ettiği kollar tarafından yapılır.
Kamaların şekli ve ayarlanması, parça için hazırlanan işleme planına göre belirlendiğinden bu tezgahlar seri imalat için uygundur.
Tek kam milli otomatik tornalarda bütün kamlar bir tek mil üzerine yerleştirilmiştir ve bu kam mili iş miline paralel olarak bulunur.
Tek Kam Eğrili Otomatik Torna Tezgahları
Bu tip tornalarda mevcut kamların ayarlanması bir iş parçasını işlemek için yeterlidir. Yani kam değiştirme gibi bir duruma ihtiyaç yoktur. İlerleme hızını geniş bir aralıkta değiştirebilmek için, ilerleme dişli kutusu veya tertibatı kademesiz yapılır. Tezgahın tek mahsuru , revolver kafanın, tek eğrili kam tamburundan dolayı, her takım için aynı strok boyuna sahip olması ve böylece bazı takımların stroğun sadece belli bir kısmında çalışması, işleme zamanının artmasıdır. Tezgah küçük seri işler için kullanılır.
Çok Kam Eğrili Otomatik Torna Tezgahları
Bu tezgahtaki kam tamburunun üzerinde revolver kafanın her takım için ilerlemesine ve geri çekilmesine yarayan kam eğrileri bulunmasıdır. Bu kam eğrileri her takım için ayrı ayrı ayarlanabileceğinden tek kam eğrili tezgahlardaki zaman kaybı engellenmiş olur. Tezgahın tek dezavantajı, kamların her iş parçası için özel olarak imal edilmesinin gerekmesidir. Tezgah büyük seri imalatlar için uygundur.
Kamsız Otomatik Torna Tezgahları
Bu tezgahlarda revolver kafa, kumanda tamburu üzerine kam profilleri yerleştirilmesiyle değil, yerleri ayarlanabilen parmakların ayarlanması yardımıyla kontrol edilir. Bu tip tezgahlar özel kam miline ihtiyaç duymazlar ve küçük seri imalatlar için kullanılırlar.
Yardımcı Kam Milli Otomatik Tezgahları
Tek kam milli tezgahlarda, bütün kamlar tek bir kam mili üzerine yerleştirilmiştir ve her işlem için bir kam bulunur. Fakat bu tezgahlarda prodüktif olmayan zamanların kısaltılması için kam milinin hızlandırılması, prodüktif hareketlerin yapılması sırasında ise kam milinin yavaşlatılması gerekmektedir. Bu hızlanıp yavaşlanma sonucunda oluşan atalet kuvvetlerini azaltmak, ve prodüktif olmayan zamanları kısaltmak için ayrı bir kam mili kullanılan tezgahlara “yardımcı kam milli otomatik tezgahları” denir . Bu tezgahlarda üretken olmayan zamanları kumandasında hızlı dönen ayrı bir (yardımcı) kam mili kullanılır ve talaş kaldırma işlemleri sırasındaki tüm kontrolleri normal kam mili yapar. Senkronisazyon için asıl kam mili, yardımcı kam milini çevirir.
Bu tezgahların bazılarında plan kızağından ayrı olarak, aynı dik düzlemde sıralanmış birkaç radyal takım kızağı daha bulunur.
İş mili hareketli otomatik torna tezgahları :
Bu tezgahların diğerlerinden farklı yanı iş mili grubunun hareketli olması ve revolver kafa kızağının yaptığı hareketleri çubuk malzeme ile birlikte, kızak yolu üzerinde ileri geri kayarak yapmasıdır. Revolver kafanın bulunmadığı tezgahta, işleme tezgah kesenine dik bir düzlem üzerine radyal olarak sıralanmış, radyal kızaklar üzerinde hareket eden takımlar ile yapılır. İlerleme hareketini iş mili yapar.
Bu tip tezgahlar, çapı küçük, uzun parçaları büyük bir hassasiyetle işlemekte kullanılır.
Yarım Otomatik Torna Tezgahları :
El ile bağlanan parçaların işlenmesi için kullanılır. Böylece bu tezgahlar ile çubuk malzemeler yerine, çapları büyük, karışık şekilli parçalar işlenebilir.
ÖZEL TORNA TEZGAHLARI
Prodüksiyon Torna Tezgahları
Seri imalat işlerinde kullanılan bu tezgahlar, isminden de anlaşıldığı üzere, prodüktif olmayan zamanları azaltmak ve imalatı kolaylaştırmak şekilde tasarlanmışlardır. Modern takım malzemeleriyle yüksek hızlarda, ağır talaş kaldırma koşullarında çalışabilmektedirler.
Çok takımlı olarak kullanılan bu tezgahlar iki, birbirlerinden ayrı olarak kumanda edilebilen araba ile bir çok kalemin aynı anda işlemesine olanak verir. Böylece işleme zamanı azaltılmış olur.
Kopya prodüksiyon torna tezgahları ise bir şablona göre parçanın küçük toleranslarla ve seri olarak işlenmesini sağlar.
Ağır Torna Tezgahları
Büyük ve ağır parçaların tornalanmasında kullanılırlar. Punta yükseklikleri 500-2500 mm, iki punta arası uzunluğu ise 45000 mm’ye kadar olabilir.
Düşey Torna Tezgahları
Başlıca özelliği, iş milinin düşey olmasıdır. Bu tezgahlar, ağır, aynaya bağlanması, puntalar arası alınması zor olan büyük iş parçalarının işlenmesinde kullanılır.
İş parçası dönme ekseni düşey olan yatay bir tabla üzerine bağlanır. Böylece büyük iş parçalarının ağırlığının etkisi giderilir, bağlamada kolaylık sağlanır ve işleme hassasiyeti arttırılmış olur. Bağlanacak parça çapı, tabla çapına bağlı olarak 1 m’den 25 m’ye kadar değişir. Fakat çok büyük kapasiteli tezgahlarda normal tip tezgahın aksine, tabla sabit olup kalem sütunlarla birlikte döner.
Düşey tornalarda takımlar genellikle bir revolver kafa üzerine bağlanır.
Plan Torna Tezgahları
Plan torna tezgahları daha çok kısa fakat çapı çok büyük olan iş parçalarının tornalanmasında kullanılır. İsminden de anlaşılacağı üzere, parçanın silindirik kısmından çok alın yüzeylerinin işlenmesine uygundurlar.
Hadde Torna Tezgahları
Bu tezgahlar yalnız hadde silindirlerin işlenmesinde kullanılırlar.
Sırt Torna Tezgahları
Bu tezgah üniversal tornaya benzer, normal tornalama işleri yapılabilir. Fakat özellikle form freze bıçaklarının, azdırmaların dış sırtlarının, yani taban yüzeylerinin tornalanmasında kullanılır. Sırt tornalama tertibatı tezgah üzerine sonradan eklenmiş olabileceği gibi, tezgah bu maksatla tasarlanmış olabilir. Bu tertibat diş sırtı profiline göre, kalemin freze bıçağı eksenine yaklaşıp uzaklaşmasını sağlar.
Krank Otomatik Torna Tezgahları
Seri halde krank mili işlemek için tasarlanmış bu tezgahlar, parçanın tezgaha bağlanıp sökülmesi hariç her hareketi otomatik olarak yaparlar.
|
